სოციალური ქსელის ანალიზი

სოციალური ქსელის ანალიზი:

გამოყენებითი სტრუქტურა ერთიან მსოფლიოში

ამ თავში თქვენ შეისწავლით:

1. სოციალური ქსელების დამახასიათებელ თვისებებს.

2. სოციალური ქსელების ძირითად ასპექტებს.

3. სოციალური ქსელების ანალიზისათვის საჭირო ძირითად ტექნიკებს.

4. მონაცემთა რამდენიმე სახეს, რომელიც გამოიყენება სოციალური ქსელების ანალიზისათვის.

5. იმ განსხვავებულ ფორმებს რომლებიც შეუძლია მიიღონ სოციალურმა ქსელებმა. 

 

 როდესაც თქვენ იმყოფებოდით დაწყებით სკოლაში და თქვენი კლასელი იყო გაღიზიანებული, იყავით თუ არა გაოცებული საპასუხო სიტუაციით როდესაც მეგობარი მიდიოდა მის დასაცავად? თქვენ ფიქრობდით რომ იცოდით ვინ იყო დაკავშირებული ამ სიტუაციასთან და ფლობდით ინფორმაციას ამ კავშირების ინტენსივობის შესახებ, მაგრამ ამ ეპიზოდმა აგიხილათ თვალი ახალ თვალშისაცემ კავშირებისაკენ. მსოფლიო სავსეა სოციალური ქსელებით, ზოგიერთი მათგანი ადვილად დასანახია, ზოგიერთი კი იდუმალებით მოცული. სოციალური ქსელი–ეს არის აქტორების ჯგუფი, რომელიც მოიცავს–ხალხს, ორგანიზაციებს, მთავრობებს– რომლებიც დაკავშირებულნი არიან ერთმანეთთან რაიმე საერთო მოქმედებით, საერთო ჯგუფების წევრობით, საზიარო ინტერესებით ან უბრალოდ გაცვლის სხვა ფორმებით.

მაგალითი

მაგალითისათვის შეგვიძლია განვიხილოთ კორპორაციების დირექტორები, ისინი ხშირად არიან ერთსა და იმავე პროფესიის ან ბიზნეს ორგანიზაციების  წევრები, როგორიცაა „კორპორატიული დირექტორების ეროვნული ასოციაცია“ (National Association of Corporate Directors), ან კითხულობენ ერთსა და იმავე ჟურნალს, როგორიცაა „Corporate Board Member”-ეს არის ნიმუშები რომლებსაც შეუძლიათ გაზარდონ მათი კავშირები, როგორც ერთი მთლიანი ჯგუფის. ამასთანავე ბევრი კორპორატიული დირექტორი ემსახურება ერთზე მეტ კომპანიას, რამაც შესაძლოა გამოიწვიოს კომუნიკაციების ერთიანი დინება და შესაძლოა ახალი სართო პერსპექტივებიც კი თითოეული კომპანიისათვის.

ამასთანავე, ისინი ვინც გარკვეულ წინააღმდეგობაში მოდიან ბიზნეს ლიდერებთან და ერთგვარ ზედმეტობას წარმოადგენენ, შესაძლებელია იყვნენ ორგანიზაციის წევრები ნაწილობრივ ინტერესთთა გადაფარვის ხარჯზე. გარემოს დაცვის და სხვადასხვა აქტიური ჯგუფები მონაწილეობენ ნაწილობრივ ინტერესთა გადაფარვის ჯგუფებში და ხშირად ცვლიან დირექტორებს ან მრჩევლებს სხვა ორგანიზაციებთან.  შედეგი შეიძლება იყოს ინფორმაციის გაცვლა, პერსპექტიული საკითხები,  საერთი მოქმედებები. პოლიტიკური კომპანიების დონორთა ქსელები ყოველთვის სთავაზობენ ერთსა და იმავე კანდიდატებს, პოლიტიკური მოქმედების კომიტეტებს, ან საადვოკატო ორგანიზაციებს.

კრიმინალური დაჯგუფებების წევრები იყოფიან მნიშვნელობით, ქსელის წევრობით და სოციალური ქსელის ბუნების დემონსტრაციით, რომელიც ყოველთვის ძალიან მნიშვნელოვანია მათ გამოსაკვლევად. ისეთი ტერორისტული დაჯგუფებაც კი რომელიც არის „ალ ქაედა“ არის წარმოდგენილი გარკვეული ქსელებით, რომელიც იყოფა ფულის, გეგმების, ანდ სასწავლო წვრთნების ქვედანაყოფებად.

სოციალური ქსელის ძირითადი ფაქტები

არ იფიქროთ რომ ყველა სოციალურ ქსელს ერთი და იგივე სტრუქტურა ან ფუნქციები გააჩნია. თუმცა თანხმდებიან საერთო მახასიათებელზე: ყველა სოციალური ქსელი ემყარება გაცვლის მოდელებს– ფულის, ინფორმაციის, გავლენის, ლიდერობის, პროგრამულ მისწრაფებებს და ამასთანავე ისინი შეიძლება გამოყენებულნი იქნენ, როგორც ერთიანად დაკომპლექტებული რუკები, რომლებიც აერთიანებენ ყველა ამ სახის ურთიერთობებს. სოციალური ქსელის ანალიზი, ეს არის მეთოდი, რის საშუალებითაც ხდება ასეთი სახის რუკების შედგენა და მისი სტრუქტურის ანალიზი.

ეს თავი გთავაზობთ რამდენიმე ძირეულ ინფორმაციას სოციალური ქსელების რუკების განვითარების და ანალიზის შესახებ. შესავალი ნაწილი წარმოდგენილია რამდენიმე ძირითადი გრაფიკის და ზოგადად არამათემათიკური ტექნიკების ახსნით. ხაზი უნდა გავუსვათ იმას, რომ სოციალური ქსელის ანალიზი წარმოადგენს რაოდენობრივ კვლევის მეთოდს, რომელიც დაფუძნებულია საგნებს შორის ურთიერთობაზე და გარკვეული სახის მატრიქსების ანალიზზე. თუ თქვენ ხართ დაინტერესებული უფრო ღრმად შეისწავლოთ ინფორმაცია სოციალური ქსელების ანალიზის შესახებ, ამ თავის ბოლოს მოცემულია ბიბლიოგრაფია, სადაც განმარტებულია თითოეული საკვანძო საკითხი.

სოციალური ქსელის მონაცემები

მონაცემთა დამუშავება მოიცავს სოციალურ ქსელთა ანალიზის შემადგენელ ორ ნაწილს: საკვანძო ობიექტებს და კავშირებს. საკვანძო ობიექტები არიან აქტორები ან ქსელის მონაწილე პირები. მაგალითად, თუ ჩვენ შევისწავლით რესპუბლიკური პარტიის სტრუქტურას, ჩვენი საკვანძო ობიექტები შეიძლება იყვნენ: „ეროვნული რესპუბლიკური კომიტეტი“ ( RNC), „კავკასიელი რესპუბლიკელების სენატი“ „რესპუბლიკელების მმართველთა საბჭო“, „The Ripon Society „(ჯგუფი რომელიც ხელმძღვანელობს ლიბერალ რესპუბლიკელებს),  ფედერალური საზოგდოება ( გავლენიანი კონსერვატიული ჯგუფი, რომელიც დაკავშირებულია რესპუბლიკურ პარტიასთან) და „Log Cabin“ რესპუბლიკელები ( ორგანიზაცია რომელიც აერთიანებს ჰომოსექსუალისტ და ლესბოსელ რესპუბლიკელებს). საკვანძო ობიექტები შესაძლებელია იყვნენ განსხვავებული სახით წარმოდგენილნი, მაგალითად „ეროვნული რესპუბლიკური კომიტეტი“  არის რესპუბლიკური პარტიის უშუალო შემადგენელი ნაწილი, როდესაც ფედერალური საზოგადოება სრულიად დამოუკიდებელია მისგან.

კავშირები, ეს არის დამყარებული ურთიერთობ ები აქტორებს შორის. ყველაზე კარგი მაგალითისათვის შეგვიძლია გამოვიყენოთ შემდეგი ახსნა: ის შეიცავს საზიარო სახის ელემენტებს ლიდერებსა და ჯგუფის წევრებს შორის, ინვესტიციების  გაცვლას ორგანიზაციებს შორის და ასევე  წყაროებს და პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღების თანმხლებ პროცესებს.

კავშირებს შესაძლებელია ჰქონდეთ სხვადასხვა სახის ინტენსივობა. მაგალითად კავშირები  რესპუბლიკელ მმართველთა საბჭოსა და ეროვნულ რესპუბლიკურ კომიტეტს შორის უფრო მეტად ძლიერია, ვიდრე კავშირი ამ უკანასკნელსა და ჰომოსექსუალისტ რესპუბლიკურ ორგანიზაციათა შორის. კავშირების სიძლიერე იზომება სხვადასხვა გზებით, როგორიცაა მაგალითად პერსონალური კავშრების რიცხვი, საკვანძო ობიექტებს შორის ფულადი ინვერსტიციები და გზავნილების რიცხვი პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში. როდესაც ვადგენთ ასეთი სახის ქსელების რუკას, ჩვენ გვაქვს რამდენიმე სახის არჩევანი რათა ვუპასუხოთ შემდეგ კითხვებს: რომელი საკვანძო ობიექტები გვინდა რომ მოვიცვათ? (ყველა? თუ მხოლოდ ისინი რომლებსაც გააჩნია დეტალური მახასიათებლები?), რომელი წყაროს შესწავლაა ჩვენთვის პრიორიტეტული?  (ფული? ინფორმაცია? დირექტორთა აზრთა გაცვლა? თუ ძირითადი წევრობა?) მიმართულება საითკენაც მიემართება შესაბამისი წყაროები? (მხოლოდ ერთი თუ კიდევ სხვა მონაწილისაკენ? მხოლოდ ერთი მონაწილისაგან? ორივესგან? ან თუ უბრალოდ იგნორირებას ვუკეთებთ გადინების მიმართულებას?). როდესაც გავაკეთებსთ არჩევანს იმის შესახებ თუ რომელ კითხვას გავცეთ პასუხი,  ვიწყებთ ქსელური რუკის შედგენას, რომლის დროსაც ყველა სახის ინფორმაცია გადაგვაქვს  რუკაზე და ხდება ანალიზის დაწყება.

სოციალური ქსელების მატრიქსები

ყველა სოციალური ქსელის ანალიზი იწყება მონაცემთა მატრიქსებით რომელიც წარმოადგენს ორივეს, როგორც საკვანძო ობიექტებს, ასევე ურთიერთიბებს ან კავშირებს მათ შორის. აგრეთვე აღსანიშნავია ისიც, რომ ეს ცხრილები შეიცავს დეტალურ ინფორმაციას, რომელიც შესაძლებელია განთავსებული იყოს ერთგვარ ინტუიციურ ფორმებში. მატრიქსების მაგალითები მოცემულია 13.1(ა) და 13.1(ბ) ცხრილებში. ცხრილებში საკვანძო ობიქეტები წარმოდგენილნი არიან 5 სახის ქსელებით. იქ სადაც ობიექტებს აქვთ რაიმე სახის ურთიერთობა მეორე მათგანთან რიცხვითაა გამოსახული, ხოლო თუ მათ არანაირი სახის კავშირები არ გააჩნიათ შესაბამისად გრაფა გვიჩვენებს „0“–ს.

13.1(ა)–ს ცხრილის მატრიქსები  ცნობილია, როგორც სიმეტრიული მატრიქსები. რაც ნიშნავს, რომ ცხრილში წარმოდგენილი ურთიერთობები ორმხრივია–თუ A არის დაკავშირებული B–სთან, მაშინ B–ც დაკავშირებულია A–სთან. მაგალითისათვის, კავშირები A კომპანიასა და B კომპანიას შორის არის დამყარებული ჯეიმს სმიტის მიერ, რომელიც ემსახურება თითოეული კომპანიის დირექტორებს, მაშინ ბატონი სმიტი აგრეთვე მოითხოვს საპასუხო ურთიერთობებს რომელიც დამყარებული იქნება B–დან A კომპანიისაკენ.  ცხრილში „1“ რომელიც განთავსებულია უჯრედში გულისხმობს AB (A რიგი, მწკრივი B) A კომპანიიდან განხორციელებულ თანამშრომლობას B კომპანიის მისამართით, ხოლო უჯრედში „1“ BA (B რიგი, A მწკრივი) საპასუხო ურთიერთიბებს B  კომპანიიდან A კომპანიაში. ამ სახის მარტივ სიმეტრიულ მატრიქსებში ნაკლებად გამოსადეგარია გაცვლის სახეების და კავშირების შესახებ ანალიზის გაკეთება.

13.1 (ბ)–ს ცხრილის მატრიქსები ცნობილია, როგორც ასმიეტრიული მატრიქსები. აქ ურთიერთობები არ არის აუცილებელი იყოს ორმხრივი, თუმცა ძოგ შემთხვევაში ორმხრივ ურთიერთობებსაც ვხვდებით. მაგალითისათვის, თუ პროგრესიული განვითარების ფონდები თანხებს აძლევენ გარემოს დაცვის წარმომადგენლებს, რათა დაიცვან მსოფლიო, მაგრამ გარემოს დაცვის წარმომადგენლები არ უბრუნებენ ამ თანხებს შესაბამის ფონდებს, გამოდის რომ ფულის გადინება ხდება მხოლოდ ერთი მხრიდან და შესაბამისად კავშირების არაორმხრივი ხასიათისაა. მაგალითად თუ შესაბამის ფონდებს რომელიც ფულად დახმარებას გასცემებ ავღნიშნავთ „A“–თი ხოლო გარემოს დაცვის წარმომადგენლებს „B“–თი, მაშინ ცხრილში გვექნება უჯრაში „1“ AB კავშირის გამოსახატავად, ხოლო „0“ BA  კავშირის დროს. ასიმეტრიული სახის მატრიქსებში ძალიან მნიშვნელოვანია გაცვლის მიმართულებების ანალიზი.

და ბოლოს, განვიხილოთ 13.1(გ) ცხრილი. ეს არის სიმეტრიული მატრიქსები რომელიც თითქმის ანალოგიურია 13.1(ა) ცხრილთან  ყველა საკითხში, თუმცა არსებობს ერთი განმსახვავებელი ნიშანი, უჯრები არ მოიცავენ მხოლოდ „1“ის ექვივალენტ რიცხვებს.

13.1.(ა) სიმეტრიული ურთიერთობების ცხრილი

	A	B	C	D	E
A		1	1	1	1
B	1		0	0	1
C	1	0		1	1
D	1	0	1		1
E	1	1	1	1

13.1 (ბ) ასიმეტრიული ურთიერთობების ცხრილი

	A	B	C	D	E
A		1	1	1	1
B	0		0	0	1
C	0	0		1	1
D	0	0	1		1
E	0	1	1	1

13.1(გ) ურთიერთობების სიმეტრიული ცხრილი რომელიც გვიჩვენებს ინტენსივობას.

	A	B	C	D	E
A		1	3	1	5
B	1		0	0	1
C	3	0		1	1
D	1	0	1		4
E	5	1	1	4

პირიქით ისინი ღებულობენ სხვადასხვა რიცხვით მნიშვნელობას იმ ურთიერთობის ინტენსივობის მიხედვით,  რომელიც ხორციელდება თითოეულ წყვილებს შორის. მაგალითად A და C არიან აქტივისტი ორგანიზაციები, რომლებიც იზიარებენ ხუთივე წევრს ერთიანობაში , D და E ოთხ წევრს, A და C სამ წევრს, აგრეთვე ვხვდებით კიდევ სხვა სახის კომბინაციებს რომელთაც საერთო აქვთ ერთი ან ორი წევრი. თუ თქვენი მიზანია გააანალიზოთ პოლიტიკური აქტივობის მოდელები, მაშინ ამგვარი სახის ცხრილი ყველაზე კარგად წარმოაჩენს ამ ინფორმაციას,  ცხრილი 13.1.(გ) ცხრილი წარმოდგენილია სხვადასხვა ციფრებიც რომელიც გამოხატავს იმ საზიარო კავშირებს რომელიც თითოეულ მათგანს გააჩნია ერთმანეთთან. ეს მონაცემები შეიძლება იყოს საერთო წევრების რეალური დათვლა ან უბრალოდ მონაცემთა დალაგება დაბლიდან მაღლისაკენ. მიუხედავად იმისა რომ ცხრილში არაა ილუსტრირებული, ასიმეტრიულმა მატრიქსებმა აგრეთვე შესაძლებელია მიიღონ ცვალებადი მნიშვნელობები რომლებიც დაკავშირებულია საკვანძო ობიექტების მოქმედებებთან.

სოციალური ქსელის რუკის შექმნა

როდესაც შევადგენთ სოციალური ქსელის მატრიქსებს, საჭიროა მათი რუკაზე დატანა, რაც ძალიან ადვილია მატრიქსების დასრულების შემდგომ. ისევე როგორც ცხრილებში, საკვანძო ობიექტები აღნიშნულია ისეთივე ლათინური მნიშვნელობებით, შესაბამისად კავშირებიც გამოსახულია ერთმანეთთან დაკავშირებული ხაზების საშუალებით. 13.1–ზე გამოსახული ფიგურები ზუსტად გამოსახავენ ზემოთ მოცემული ცხრილების მნიშვნელობებს.

უნდა ავღნიშნოთ, რომ 13.1(ა) მოდელზე არის ხუთ საკვანძო ობიექტი, რომელიც პასუხობს სოციალური ქსელების ხუთ წარმომადგენელს, ხოლო ხაზები რომლებიც გავლებულია მათ შორის გამოსახავენ იმ კავშირებს რასაც 13.1.(ა) ცხრილზე ავღნიშნავდით „1“ მნიშვნელობით. შესაბამისად თუ დავაკვირდებით A არის დაკავშირებული სოციალური ქსელის ყველა წარმომადგენელთან, როდესაც B უკავშირდება მხოლოდ  A–სა და E–ს.

13.1.(ბ) ფიგურაზე ისევე როგორც წინა ფიგურაზე მოცემული გვაქვს ხუთი საკვანძო ობიქეტი, იმ განსხვავებით, რომ დამაკავშირებელი  ხაზები შეიცავენ ისრებს, რომელიც ხსნის თუ რომელი ობიექტიდან რომელისკენ მიემართება კავშრები და არის თუ არა ეს კავშირები საპასუხო. იგი წარმოადგენს 13.1 (ბ) ცხრილის ზუსტ ანალოგს, შესაბამისად ასიმეტრიული კავშრების მოდელს.

და ბოლოს, 13.1 (გ)  ფუგურით ვუბრუნდებით ისევ სიმეტრიულ ქსელებს, თუმცა აქ არის განსხვავება იმისა თუ რომელი კავშირია უფრო ძლიერი ( ან უფრო ხანგრძლივი, უფრო მნიშვნელოვანი)  სხვა კავშირებთან შედარებით. ამ შემთხვევაში განსხვავებას გამოვხატავთ დამაკავშირებელი ხაზების სიმკვეთრით. თუ კავშირები არის სხვადასხვა სახის–სიტყვიერი, ფულადი, საერთო პროგრამა, მაშინ მათ სხვადასხვაობას გამოვსახავთ სხვადასხვაგვარი ხაზებით, ასევე განვასხვავებთ კავშირებს ხაზების სისქის მიხედვით.

A                                         B                                           A                                        B

D                                                                                     D

                                             C                                                                                        C

                 E                                                                                       E

13.1. (a) simetriuli                      13.1(b) asimetriuli

urTierTobebis qseluri ruka.          urTierTobebis qseluri ruka.

                                       A                                          B

                               D            

                                                                                       C

                                                                                                                                            13.1.(g) sometriuli urTierTobebis gamomsaxveli ruka romelic gviCvenebs urTierTobebis intensivobas.

საკვლევი დავალებები

იმისათვის რათა ილუსტრირება გაუკეთოთ პოლიტიკური ინფორმაციის არხებზე დაკვირვებას სოციალური ქსელის ანალიზის მეშვეობით:

1, კითხეთ თქვენს მეგობარს როგორი სახით იღებს ადგილობრივ პოლიტიკურ ინფორმაციას. გააგრძელეთ თქვენი კითხვები სანამ არ დაგისახელებთ კონკრეტულ პიროვნება ს ან წყაროსსაიდანაც იღებს ინფორმაციას. ჩაიწერეთ ამ ადამიანის სახელი.

2. აღნიშნეთ ინფორმაციის სახეობა, რომელსაც ეს პიროვნება გთვაზობთ.

3. დაუკავშირდით პოლიტიკურად გათვითცნობიერებულ პიროვნებას ტელეფონის მეშვეობით. წარუდგინეთ თქვენი თავი, აუხსენით რომ თქვენ მუშოაბთ ერთგვარი გამოცდილების დასაგროვებლად რომელიც გჭირდებათ სემინარისათვის, და ამასთანავე კითხეთ საიდან იღებს ძირითად პოლიტიკურ ინფორმაციას.

4. გაიმეორეთ ეს პროცედურა ორ ან მეტჯერ.

5. დახაზეთ დიაგრამა რომელიც აკავშირებს ინფორმაციის წყაროებს.

6.თქვენი ინტერვიუსა და დიაგრამების გამოყენებით უპასუხეთ შემდეგ კითხვებს:

ა) რამდენად ავტორიტარულია ის ინფორმაცია რომელიც ამ ადამიანებმა მოგაწოდეს?

ბ) რომელმა რესპოდენტებმა გამოიყენეს ერთი და იგივე წყარო?

გ) რამდენად გრძელი ინფორმაციული ჯაჭვი შემოგთავაზეს რესპოდენტებმა და როგორ ფიქრობთ რამდენად სანდო ინფორმაციას ფლობდნენ ისინი?

დ) რა ხდის ამ ინდივიდებს უფრო მეტად დამაჯერებლებს?

სოციალური ქსელების სახეობები

ქსელი შეიძლება იყოს უბრალო და პირდაპირი ან კომპლექსური და დახვეული. რაც უფრო მეტი წევრი გვყავს მით უფრო მეტი კავშირებს ვაერთებთ და შესაბამისად უფრო მეტად ვაფართოებთ ჩვენს შეხედულებებს ამ კავშირების შესახებ (იმ სხვა ქსელების ჩათვლით რომელშიც შესაძლებელია ჩვენმა საკვლევმა ობიექტებმა მიიღონ მონაწილეობა), შესაბამისად უფრო შევსებული მოდელებს ვიღებთ. ამასთანავე ქსელები მიმართულია იმისაკენ რომ, უკეთესად დავინახოთ სტრუქტურული მახასიათებლები, რომლებიც შემდგომში დაგვეხმარება მის ანალიზსა და გაგებაში. 13.2–ის ფიგურაზე გამოსახულია ამის დამადასტურებელი მაგალითების რამდენიმე ძირითადი კონფიგურაცია.

                                        E                                                B                     C

            B                D

A                  C                                                       A                                          D

                                                                                              E

13.2(a) jaWvuri qseli.                13.2(b) wriuli qseli.

E                                       B                                       B                     C

                                                                                                                                D

                     A

                                                                                 A

D                                      C                                                                  E

     13.2(g) varskvlavuri qseli.          13.2(d) yvela arxis qseli.

პირველი სახის სოციალური ქსელის სტრუქტურა მოცემულია 13.2(ა) ფიგურაზე, ეს არის ჯაჭვი ან ერთგვარი სოციალური ქსელის საილუსტრაციო ხაზი. ამ სტრუქტურაში ყველა წევრი დაკავშირებულია მხოლოდ ორ მათგანთან. ტიპიურად ეს არის ასიმეტრიული წესრიგი, როდესაც ერთი მონაწილე გადასცემს გარკვეული სახის წყაროებს ან ინსტრუქციებს მომდევნო მათგანს (ერთი მხრიდან მეორისკენ). აგრეთვე A მონაწილეს აქვს ბუნებრივი სიძლიერე ამ მოდელზე, რადგანაც ის გვევლინება ერთგვარ ინიციატორად ამ გაცვლითი ურთიერთობების შესახებ, თუმცა ეს მხოლოდ მოდელზე, სინამდვილეში ასეთი ქსელის ტიპი მეტად დეცენტრალიზირებულია, აქ არ არის კონტროლი, მაკონტროლირებელი ავტორიტეტი–და წევრებიც არ ფლობენ იმაზე ინფორმაციას კონკრეტულად თუ რომელი წვერები არიან დაკავშირებულნი ან რა ხარისხით გამოყოფილნი. ამიტომაც A მონაწილეს არ აქვს არანაირი პირდაპირი კავშრი სხვა მონაწილეებთან გარდა B მონაწილისა და შესაბამისად არ არსებობს გზები რომლებიც წესრიგში მოიყვანს და ხელს შეუწყობს შემდგომი გაცვლის პროცესებს , თუნდაც A-ს სიძლიერე იყოს შეზღუდული.

ჯაჭვური სოციალური ქსელის კიდევ ერთი ვარიანტია მოცემული  13.2(ბ) მოდელზე, რომელიც წარმოადგენს წრიული სოციალური ქსელის მოდელს. ამ შემთხვევაში კავშირები რჩება ასიმეტრიული სახის, მაგრამ აქ E მონაწილე უერთდება A მონაწილეს და ხურავს ჯაჭვს. ამ სტრუქტურას შეუძლია უზრუნველყოს გარკვეული სახის უკუქცევა A–ს მისამართით, თუმცა ამ შემთხვევშიც ხდება სიტუაციის რეგულირება საჭიროების შესაბამისად. აგრეთვე აღსანიშნავია, რომ წინა მაგალითი უზრუნველყოფს ასევე E–სა და A–ს შორის გარკვეული სახის გაცვლის პროცესებს. რასაც შეუძლია უზრუნველყოს ჩაკეტილი სოციალური ქსელის წარმოქმნა და შესაბამისად უფრო მაღალი ხარისხი და მჭიდრო კავშირები.

13.2(გ) მოდელზე გამოსახულია ვარსკვლავური სოციალური ქსელის მოდელი, სადაც ცენტრალური A აქტორი დაკავშირებულია ყველა დანარჩენთან, მაგრამ ამასთანავე სხვა აქტორები საერთოდ არ უკავშირდებიან ერთმანეთს. ეს არის ყველაზე წინააღმდეგობრივი ჯაჭური ქსელის მოდელი, რადგანაც, აქ არის მოხოლოდ ერთი ცენტრალური აქტორი რომელიც აკონტროლებს სხვა დანარჩენებს და შესაბამისად იმ გაცვლით ურთიერთიბებს რომლებსაც ახორციელებს იგი. ფაქტობრივად სხვა მონაწილეების მახასიათებლები სავსებით უცნობია ერთმანეთისაგან. თითოეული მათგანი უკავშირდება მხოლოდ A–ს. მაგალითისათვის ავიღოთ ტერორისტული დაჯგუფებები, რომლებიც ახორციელებენ ზარებს სხვა წევრებთან, სხვადასხვა ტერიტორიებზე, ეს დაჯგუფებები იმართება ცენტრის მიერ, ხოლო დანარჩენი მისი მოკავშირეები არც კი იცნობენ ერთმანეთს. შესაბამისად კავშირები ხორციელდება მხოლოდ ცენტრიდან მომავალი იმპულსებით. მაგრამ წავიდოდა თუ არა A კომპრომისზე თუ მთლიანი ქსელი აწყობილი იქნებოდა ისე რომ ყველა დანარჩენი შეძლებდა კომუნუკაციას ერთმანეთთან? თუმცა არ შემთხვევაში დაირღვეოდა ის ვირტუალური იზოლაცია რასაც ამ სახის მოდელი წარმოგვიდგენს.

და ბოლოს, 13.2(დ) მოდელზე მოცემულია ყველა არხის სოციალური ქსელის მოდელი. ამ შემთხვევაში ყველა მონაწილე დაკავშირებულია ყველა მათგანთან სავსებით დეცენტრალიზებული სტრუქტურით. ამ სახის ქსელში ქსელის ყველა წევრი ღიად და ნაკლები სიძლირით უკავშირდება სხვა დანარჩენებს.

ხელახლა განვიხილოთ რესპუბლიკური პარტიის მაგალითი, რომელზეც ზემოთ ვისაუბრეთ. კავშირების გაფართოება მოიცავს არა მხოლოდ ერთსა და იმავე საერთო სახის წევრთა კავშირებს, არამედ კომუნიკაციებს ორგანიზაციებს შორის, საზოგადო გაერთიანებების მხარდაჭერებს, კომპანიების ფულად ჯილდოებს, და სხვადასხვა სახის ფულად დახმარებებს. ამ შემთხვევაში ორგანიზაციები უკავშირდებიან ერთმანეთს და ვხვდებით კავშირების მეტად მრავალფეროვან მოდელებს. მსგავსად ამისა ჩვენ შეგვიძლია ვიფიქროთ ერებზე, რომლებიც მსოფლიოს მონაწილე ობიექტებს წარმოადგენენდა დაკავშირებულნი არიან ყველა არხის სოციალური ქსელის მოდელით ერთმანეთთან. ისინი ყველანი ეკუთვნიან საერთაშორისო ორგანიზაციებს როგორიცაა მაგალითად გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია, მაგრამ ამასთანავე იცავენ დიპლომატიურ ურთიერთობებს თითოეულ მათგანთან. ყველა ეს არხი არ შეიძლება იყოს თანაბრად მნიშვნელოვანი, თუმცა ერთიანობაში ისინი ქმნიან ერთიან მსგავს ვერსიას, რომელსაც წარმოგვიდგენს ყველა არხის სოციალური ქსელის მოდელი.

მონაწილეთა როლები

იმისათვის რომ დამატებით აღწერონ სოციალური ქსელის სტრუქტურული მახასიათებლები, მკვლევარები ინტერესდებიან თითოეული მონაწილის ინდივიდუალური ფუნქციებით.  ყველაზე მარტივი კითხვა  შეიძლება დაისვას შემდეგნაირად, რომელი ინდივიდები. ორგანიზაციები ან სხვადასხვა სახის დაწესებულებები არიან სოციალური ქსელის წევრები და პირიქით რომელი ორგანიზაციები არ შეიძლება ჩაითვალონ სოციალური ქსელის წევრებად. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რათა გავუკეთოთ ანალიზი იმას თუ რომელი აქტორები ახდენენ გავლენას სხვა დანარჩენებზე ან პირიქით სრულიად ნეიტრალურები არიან და ვერანაირი სახის გავლენას ვერ ახდენენ სხვა დანარჩენებზე.

გავლენის ანალიზი

ჩვეულებრივ, იმ როლების განხილვა, რომელსაც მონაწილეები ირგებენ სოციალურ ქსელში, ყოველთვის გვეხმარება გავიგოთ ქცევითი მახასიათებლები და გავლენის თანმხლები პროცესები კონკრეტული აქტორის მაგალითზე. ვარსკვლავური ქსელის მოდელზე რომელიც წარმოდგენილი იყო 13.2(გ)ფიგურაზე, აშკარად ღიადაა შესამჩნევი განსხვავება A და D მონაწილეთა როლებს შორის, A მონაწილე ცენტრალურ ადგილასაა განთავსებული, ის მეტად გავლენიანია და შესაბამისად  უფრო მეტად მნიშვნელოვანიც სოციალური ქსელის სხვა მონაწილეებთან შედარებით.

წრიული სოციალური ქსელისა 13.2(ბ) და ყველა არხის სოციალური ქსელის 13.2(დ) მაგალითებზე მეორეს მხრივ, ყველა მონაწილე ს აქვს თანაბარი კავშირები და უხეშად რომ ვთქვათ ისინი ერთმანეთს უტოლდებიან გავლენის თვალსაზრისით. ეს ფაქტორები უფრო მეტად დამაჯრებელს ხდის მონაწილეთა როლებს და გავლენაც შესაბამისად შეიძლება იყოს კავშირების რიცხვზე, ან ურთიერთობების ტიპზე დამოკიდებული(მაგალითად, შესაძლებელია ისინი ცვლიდნენ ფულად სახსრებს, თუმცა არა ინფორმაციას), და აგრეთვე იმ მიმართულებაზე საითკენაც მიემართება სხვადასხვა სახის რესურსები (მაგალითად მოცემული მონაწილე კი არ არის მთავარი ფონდის წყარო ან ის მიმღები რომელიც იღებს ამ რესურსებს, არამედ მონაწილე წარმოქმნის სოციალური ქსელის იმ გეგმებს, რომელიც იღებს მიმართულებებს სხვებისაგან). საბოლოო ჯამში სოციალური ქსელის ანალიზი საზღვრავს იმ ხელსაწყოებს რომლითაც იზომება და გამოიკვეთება თითოეული მონაწილის სიძლიერის და გავლენის მახასიათებლები.

გარეგნული კავშირები

ზოგ შემთხვევაში სოციალური ქსელის აქტორები დაკავშირებულნი არიან სხვა სოციალურ ქსელებთან. ზოგიერთი მონაწილე შეიძლება იყოს შედარებით იზოლირებული და ურთიერთმოქმედებდეს მხოლოდ საწყისი ქსელის წევრ აქტორებთან. როდესაც სხვები შესაძლებელია ამყარებდეს კავშირებს გარე ფულად რესურსებთან. ინფორმაციულ და სხვა სახის ფულად წყაროებთან. და ზოგიერთი მათგანი შესაძლებელია მჭიდროდ იყოს ინტეგრირებული სოციალური ქსელების დიდ რიცხვთან. რომლებიც ნებას რთავენ ემსახურონ თითოეულ მათგანს და ერთგვარი მილსადენის როლი ითამაშოს ამ სოციალურ ქსელებს შორის. ეს წარმოდგენილი სტრუქტურა ყოველთვის როდია შესაძლებელი განხორციელდეს, რადგან იგი წადმოასგენს ნაკლებად ძლიერ კავშირებს.

მაგალითი: გარემოს დაცვის სოციალური ქსელი. ჩვენ შეგვიძლია ილუსტრაციის სახით წარმოვადგინოთ სოციალური ქსელის ანალიზი, რომელიც დაფუძნებული იქნება გარემოს დაცვის აქტივისტებზე, სოციალურად პასუხისმგებელ ინვესტორებზე(მათზე რომელიც ახორციელებს ინვესტიციებს სოციალურ პოლისებზე როგორც სამომავლო ფინანსურ პერსპექტივებზე), და რელიგიური ორგანიზაციების ანალიზზე. ისინი სრულყოფილი სახით წარმოდგენილნი არიან 13.3 –13.5 ნახაზებზე. ამ მაგალითების მთავარი მიზანი ისაა რომ ჩვენ არ ვაჩვენებთ ამ შემთხვევში  ურთიერთობის დამაკავშირებელ მატრიქსებს. მნიშვნელოვანია კიდევ ერთხელ ავღნიშნოთ, რომ მატრიქსების შექმნა პირველი საფეხურია სოციალური ქსელის ანალიზის პროცესში.

განვიხილოთ სამი ორგანიზაცია, გარემოს დაცვისაკენ მიმართული ეკონომიკური გაერთიანება (CERES), საზოგადოებრივი ინვესტიციების ფორუმი (SIF) და Co-op Amerika. CERES არის ცნობილი, როგორც გარემოს დაცვის ჯგუფი. ხოლო დანარჩენები შექმნილნი არიან გარემოს დაცვის საქმეთა პრაქტიკაზე დაფუძნებით. თუ მოვძებნით ვებ საიტს  CERES–ის შესახებ, ჩვენ ადვილად აღმოვაჩენთ, რომ CERES დაარსდა 1988

წელს და მისი საწყისი წერტილი უნდა ვეძებით სხვა ორგანიზაციიდან როგორიც არის  SIF. რაც შეეხება თავად SIF–ს ის იყო ერთ–ერთი ნაწილი Co-op Amerika–ისა, შედარებით ნაკლებად ცნობილი გარემოს დაცვის ჯგუფისა. 13.3–ის მოდელი თვალნათლივ წარმოგვიდგენს CERES–ის წარმოშობის ისტორიას. ასეთი სახის სოციალური ქსელი ერთგვარი სარეჟისორო ხასიათისაა, რადგან ერთი ჯგუფის წარმოშობა განპირობებულია მეორე ჯგუფიდან. 13.3–ზე გამოსახული ფიგურა სოციალური ქსელის მარტივი და ძირითადი  ნიმუშია.

                                                            Co-op America

                                                                   SIF

                                                                CERES

                                                         

                                  13.3. CERES-is warmoSobis wyaro.

                                   Ggaremos dacva

                                        Ddedamiwis megobrebi

                                          bunebrivi wyaroTa dacvis sabWo

                                            mTagrexili adgilebi

      SIF

                            

                             CERES                                            ICCR

          Co-op  America

                                                                                       Walden

                                                                                           Trillium

                                                                                     KLD Research

                                                                                Domini

                                                                          Calvert

                                        

  13.4 CERES–s wevrebi.

axla ki ganvixiloT Tavad  CERES–wevroba. CERES  aris gaerTianeba, romelic aerTianebs rvaze met organizacias.  maT Sorisaa cnobili garemos dacvis advokatebi, sazogadoebrivi pasuxismgeblobis sainvesticio kompaniebi da sxvebi. yvela am wevrebis CamonaTvals Tqven ipoviT am jgufis veb saitze. varskvlavuri socialuri qselis modeli mocemulia 13.4 magaliTze, romelic gviCvenebs ramdenime am warmomadgenels. iqidan gamomdinare, rom yvela CERES-is warmomadgeneli ufro metad erTmaneTTan dakavSirebulia vidre winaaRmdegobaSi modis, amiTom aqac vxvdebiT erTgvar reJisoruli saxis kavSirebs. imisaTvis rom gavaadviloT analizi, amisaTvis qseli unda davyoT klasterebad. marcxniv warmodgenilia ori kompaniis organizaciebi (Co-op Amerika da SIF) romelebmac daaarses CERES. qvemoT warmodgenilia ramdenime gamoCenili socialuri pasuxismgeblobis gamokvlevebi da sainvesticio kompaniebi. xolo mwvervalze warmodgenilia  ufro metad cnobili garemos dacvis aqtiuri jgufebi. marjvniv sxva religiuri pasuxismgeblobis gaerTianeba (ICCR). socialuri qselis organizebuli dayofa gvexmareba CERES-is bunebisa da rolis ufro ukeTesad SeswavlaSi.

                 

daskvna

politikuri urTierTobebi kvleva Zalian mniSvnelovania, radgan emyareba gacvlis sxvadasxva saxes politikur aqtorebs da sxvadasxva jgufebsSoris. socialuri qselis analizi win wamowevs iseTi saxis sakiTxebs, romlebic fokusirebulni arian politikuri urTierTobebis struqturasa da maxasiaTeblebze.

Aam analizis forma mimarTulia imisaken, raTa upasuxos Semdeg kiTxvebs:

1. arseboben Tu ara socialuri qselebi sxvadasxva politikur jgufebs, individebs, organizaciebs, an mTavrobebs Soris? vin aran wevrebi? vin hyavT maT saerTi?
2. ra formebs iRebs socialuri qseli? ra wyaroebis gadineba xdeba mis xarjze? ramdenad Zviria amis ganxorcieleba?
3. ra saTanado roli akisria TiToeul monawiles? romeli wevris poziciebSi Sedis gavlena moaxdinos socialuri qselis  struqturaze? rogor da ratom?
4. ras gviCvenebs socialuri qselis struqtura naTesaur da absolutur urTierTobebis Sesaxeb monawileTa Soris?
5. romeli monawile aqtori SeiZleba iyos garicxuli socialuri qselidan?  ra Sedegebis momtani SeiZleba iyos es mTliani socialuri qselisaTvis?
6. rogor SeiZleba erTi socialuri qselis warmomadgenlebi dakavSirebulni iyvnen meoresTan? ramden wevrs SeiZleba hqondes amgvari saxis kavSirebi? ra Sedegebi SeiZleba gamoiwvios qselis wevrTa izolaciam, an piriqiT zedmetma gaxsnilobam?

A  am kiTxvebze pasuxis gacemiT SesaZlebelia didi diskusiis wararTva romelsac gvTavazobs socialuri qselis analizi. aq aris mocemuli socialuri qselis aqtorebis Zalian mravalferovani arCevani: finansuri, teroristuli an kriminaluri jgufebis, internacionalizaciur sistemaSi mTavrobebis, politikuri partiebisa da dainteresebuli jgufebis, sazogadoebis wevrTa qselebi- es ramdenime magaliTia imisa Tu ra kuTxiT SeiZleba iyos gamoyenebuli da Seswavlili socialuri qselis analizi.